Tekst 2.1: Een plebejer klaagt steen en been

Hi fremebant se foris pro libertate et imperio dimicare, sed domi
Zij gromden dat zij buiten voor de vrijheid en het rijk streden, maar thuis

2 a civibus captos et oppressos esse; libertatem plebis esse tutiorem
door burgers werden gegrepen en verdrukt; dat de vrijheid van het volk veiliger was

in bello quam in pace et inter hostes quam inter cives.
in de oorlog dan tijdens vrede en (veiliger) tussen vijanden dan tussen burgers.

4 Magno natu quidam cum omnium malorum suorum insignibus
Iemand met hoge leeftijd, met kentekens van al zijn rampen,

se in forum proiecit: obsita erat squalore vestis, foedior erat
wierp zich naar voren het forum op: zijn kleding was bezaaid met smerigheid, het voorkomen (uiterlijk)

6 corporis habitus pallore ac macie; ad hoc promissa barba et
van zijn lichaam was nog vuiler door bleekheid en magerte; bovendien (bij dit) hadden een lange baard

capilli efferaverant speciem oris. Ordinem duxerat et testes
en haren de aanblik van zijn gezicht wild gemaakt. Hij had een centuria geleid en

8 honestarum pugnarum cicatrices in pectore ostendebat.
als getuigen van eervolle gevechten toonde hij littekens op zijn borst.

Quibusdam causam quaerentibus
Terwijl sommigen de oorzaak vroegen,
dixit
zei hij
se
dat hij,
Sabino bello militantem
terwijl hij soldaat was in de Sabijnse oorlog,
propter populationes agri non solum fructu caruisse,
wegens plunderingen van zijn akker niet alleen van zijn opbrengst was beroofd,
sed villam incensam esse,
maar (ook) dat zijn villa in brand was gestoken,
direpta omnia, (esse)
dat alles was verwoest,
pecora abacta, (esse)
dat zijn vee was weggedreven,
et se aes alienum fecisse
en dat hij een lening had gemaakt
ut tributum penderet;
om belasting te betalen;
primo se agrum paternum avitumque vendidisse,
dat hij eerst de akker van zijn vader en grootvader had verkocht,
deinde fortunas alias; (vendidisse)
daarna zijn andere bezit;
postremo aes alienum velut tabem pervenisse ad corpus;
dat tenslotte de schuld, net als een ziekte, bij zijn lichaam was gekomen;
se ductum esse ab creditore non in servitium, sed in ergastulum.
dat hij door een schuldeiser niet in slavendienst was gebracht, maar naar een strafbarak.

16 His visis auditisque
Nadat deze dingen gezien en gehoord zijn,
clamor ingens oritur.
gaat een enorm geschreeuw op.
Nexi se undique in publicum proiciunt,
Schuldslaven storten zich van alle kanten de straat op (= in publicum),
implorant civium fidem.
(en) ze smeken om solidariteit van de burgers.
Nullo loco deest seditionis voluntarius comes.
Op geen enkele plaats ontbreekt het aan een vrijwillige deelnemer aan de rebellie/opstand.