Tekst 6.8: De weduwe van Ephese

1. Pudicitia

Een dame in Ephese was van een zo bekende kuisheid, dat ze ook de vrouwen van de buurtvolkeren ertoe bracht om haar te bekijken. Deze vrouw nu, nadat ze haar man ten grave had gedragen, niet tevreden (zijnde) om op de gewone manier met loshangende haren de lijkstoet te volgen of op haar naakte borst te slaan in het blikveld van de menigte, volgde de overledene zelfs tot in de grafkamer, en nadat het lichaam op Griekse wijze in de onderaardse grafkamer was gelegd, begon ze het/hem te bewaken en hele dagen en nachten te bewenen. Terwijl zij zich zo kwelde en door niet te eten de dood zocht, konden haar ouders haar niet wegleiden, en ook niet haar verwanten; de magistraten tenslotte, afgewezen, gingen weg, en door iedereen beklaagd als een vrouw van bijzonder voorbeeld bracht ze al de vijfde dag door zonder voedsel. Bij de zieke (vrouw) zat een zeer trouwe slavin, en tegelijkertijd huilde ze mee met de rouwende (vrouw) en, telkens als het licht dat in de grafkamer was neergezet was uitgegaan, vernieuwde zij het. Ze/Dit was dus het enige gespreksonderwerp in de hele stad: mensen van iedere stand erkenden dat dit als enige als echt voorbeeld van kuisheid en liefde schitterde, toen ondertussen de gouverneur van de provincie beval rovers te bevestigen aan kruisen dichtbij dat grafhuisje waarin de dame het recente lijk beweende.

2. Pertinacia

De volgende nacht nu, toen de soldaat die de kruisen bewaakte om te voorkomen dat iemand een lichaam van het kruis haalde om het te begraven, een licht had gemerkt dat nogal helder scheen te midden van de grafmonumenten en het gejammer van de rouwende (vrouw) had gehoord, verlangde hij, door de fout van het menselijk geslacht, hevig te weten, wie of wat dat veroorzaakte. Hij daalde dus af in de grafkamer, en nadat hij de beeldschone vrouw had gezien, bleef hij eerst staan alsof hij in verwarring gebracht was door een monster en door verschijningen uit de onderwereld. Vervolgens, zodra hij het lichaam van de liggende (man) had gezien en de tranen had geobserveerd en het gezicht door nagels opengekrabd, menend, wat natuurlijk ook zo was, dat de vrouw het gemis van de overledene niet kon verdragen, bracht hij zijn maaltijd de grafkamer in en begon de rouwende (vrouw) aan te sporen, om niet te volharden in doelloos verdriet en om niet de borst open te krabben met tot niets leidend gejammer: (hij zei) dat het einde en de (laatste) woonplaats van iedereen hetzelfde was, en (hij zei) de overige dingen waarmee aangetaste geesten tot gezondheid worden teruggeroepen. Maar zij, hevig getroffen door de onbekende troost, krabde haar borst nog heftiger open en legde de uitgerukte haren op het lichaam van de liggende (man). Toch ging de soldaat niet terug, maar met dezelfde aansporing probeerde hij de vrouw voedsel te geven, totdat de slavin, verleid door de geur van wijn, eerst zelf haar overwonnen hand uitstrekte naar de menselijkheid van hem die haar overhaalde, en vervolgens, hersteld door de drank en het voedsel, de koppigheid van haar meesteres begon te bestrijden en zei

"Wat zal dit je helpen, als je verzwakt zult zijn door niet te eten, als je jezelf levend zult hebben begraven, als je, voordat het lot dat eist, je niet veroordeelde geest zult hebben uitgestort? Geloof je dat de as en begraven schimmen dit merken? Wil je weer tot leven komen? Wil je, nadat je deze vrouwelijke dwaling hebt afgeschud, zolang het kan, genieten van de voordelen van het licht? Het lichaam van de liggende (man) zelf moet je ertoe aansporen dat je leeft."

3. Prudentia

Overigens weten jullie, wat vooral de menselijke verzadiging op de proef pleegt te stellen. Met dezelfde vleierijen waarmee de soldaat gedaan had gekregen dat de dame wilde leven, is hij ook haar kuisheid te lijf gegaan. De jongen scheen de kuise (vrouw) niet lelijk of onwelsprekend te zijn, terwijl de slavin haar invloed gebruikte en telkens zei: " Zul je zelfs strijden tegen deze aangename liefde? Komt het niet in je op in wiens gebied je je gevestigd hebt?"

Waarom aarzel ik nog langer? Zelfs dat deel van haar lichaam hielde de vrouw niet van hem weg, en de soldaat overtuigde haar als overwinnaar op beide fronten. Dus lagen ze samen, niet alleen die nacht waarin ze hun huwelijk sloten, maar ook de volgende en de derde dag, nadat de deuren van de grafkamer uiteraard gesloten waren, zodat iedereen uit de bekenden en onbekenden die bij de grafkamer was gekomen, zou denken dat de zeer kuise vrouw op het lichaam van haar man de laatste adem had uitgeblazen. Overigens kocht de soldaat, blij met de schoonheid van de vrouw en met het geheim, alles wat hij met geldelijke middelen kon (kopen) en meteen aan het begin van de nacht, bracht hij dat de grafkamer in. En zo kwam het dat de ouders van één van de gekruisigde bandieten, toen ze bemerkt hadden dat de bewaking verslapt was, 's nachts de opgehangen (man) van het kruis afnamen en hem de laatste eer bewezen. Maar de volgende dag zodra de soldaat, misleid terwijl hij niets zat te doen, één kruis zonder lijk had gezien, legde hij, uit angst voor straf, aan de dame uit wat er gebeurd was: (hij zei) dat hij het oordeel van de rechter niet zou afwachten, maar dat hij zijn eigen nalatigheid zou straffen met het zwaard. Zij moest daarom een plek ter beschikking stellen voor degene die ging sterven en de grafkamer tot een laatste rustplaats maken voor haar vriend en haar man. De vrouw, niet minder medelijdend dan kuis zei: "Mogen de goden dat niet toestaan, namelijk dat ik op hetzelfde moment de twee begrafenissen van twee mij zeer dierbare mannen zie. Ik wil liever een dode ophangen dan een levende doden." Na deze woorden droeg ze hem op om het lijk van haar man uit de kist te halen en het op te hangen aan het kruis dat leeg was. De soldaat maakte gebruik van het verstand van de zeer vooruitziende vrouw, en de volgende dag vroeg het volk zich verwonderd af op welke manier dan toch de dode op het kruis was gekomen.

(Naar Petronius, Satiricon, 111-112)