Plinius, Ep. 6; 16

Inleiding.

Je vraagt dat ik je de dood van mijn oom beschrijf, opdat je het des te meer naar waarheid aan het nageslacht zou kunnen overleveren. Ik bedank je want ik zie in dat aan zijn dood , als hij door jou zou verheerlijkt worden, een onsterfelijke roem is verzekerd. Hoewel hij immers gestorven is bij de ondergang van een zeer mooie streek, zoals (volkeren = lett. ) massa’s mensen, zoals steden, bij een gedenkwaardig voorval alsof hij altijd zou (blijven) leven, hoewel hij zelf zeer veel en onvergankelijke werken geschreven heeft, toch zal de eeuwigheid van uw geschriften veel aan zijn onsterfelijkheid toevoegen. Welnu, ik acht hen gelukkig aan wie het door een gave gods gegeven is ofwel dingen te doen die moeten beschreven worden, ofwel dingen te schrijven die moeten gelezen worden. Het gelukkigst echter (acht ik) hen aan wie beide (gegeven zijn). Tot de groep van deze (laatsten) zal mijn oom behoren zowel door zijn geschriften als door die van jou. Des te liever aanvaard ik, eis ik zelfs met aandrang wat je me oplegt.

Voorspel te Misene.

Hij was in Misene en voerde ter plaatse het commando over de vloot. Op 24 augustus rond het zevende uur (= 13 uur) wees mijn moeder er hem op dat een wolk verscheen zowel van ongewone grootte als van een ongewoon uitzicht. Nadat hij een zonnebad genomen had en daarna een koudwaterbad, had hij geluncht en was hij liggend aan het studeren; hij vroeg zijn sandalen, klom op naar een plaats van waaruit dat vreemd verschijnsel het best kon bekeken worden. Een wolk steeg op – het was onzeker voor hen die van ver toekeken uit welke berg (ze opsteeg) (later kwam men te weten dat het de Vesuvius was) – (een wolk) waarvan geen andere boom dan een pijnboom beter de gelijkenis en de vorm (de gelijkenis van de vorm) zou kunnen uitdrukken.


De tocht naar Stabiae.

Het leek hem iets groots en iets van dichterbij het onderzoeken waard, zoals (vanzelfsprekend) voor een heel geleerd man. Hij beval dat een snelle galei klaargemaakt werd; hij gaf mij de gelegenheid (mee te gaan) indien ik samen (met hem) wou gaan. Ik antwoordde dat ik liever wou studeren en toevallig had hij zelf iets gegeven om te schrijven. Hij verliet het huis en ontving een briefje van Rectina, vrouw van Tascus, die hevig in paniek was door het dreigend gevaar (want haar villa lag aan de voet (van de Vesuvius) en er was geen mogelijkheid tot vluchten tenzij met schepen.) Ze smeekte dat hij haar uit zo’n groot gevaar zou redden. Hij wijzigde zijn plan en wat hij uit weetgierigheid begonnen was, pakte hij aan met de grootste (heldhaftigheid). Hij liet vierriemers aanmeren, klom zelf aan boord niet alleen om Rectina maar om velen hulp te bieden (de pracht van de kust = de prachtige kust was immers druk bezocht.) Hij haastte zich daarheen, waar de anderen vandaan vluchtten, hij hield rechte koers, het roer recht op het gevaar af, zozeer bevrijd van angst dat hij alle bewegingen van dat onheil, alle vormen, dicteerde en optekende zoals hij ze had waargenomen met de ogen. Reeds viel er as op de schepen, hoe dichter ze naderden , (des te) warmer en compacter. Reeds (vielen) puimstenen en zelfs stenen, zwart en geblakerd en gebroken door het vuur. Reeds (was) er een plotse ondiepte en (waren) de kusten ontoegankelijk door de instorting van de berg. Een beetje twijfelend of hij terug zou keren, zei hij al gauw tot de stuurman, die aanraadde zo te doen : ‘ Het lot helpt de dapperen. Ga naar Pomponianus!’

Op het strand van Stabiae.

Ze bonden hoofdkussens , geplaatst op hun hoofden, vast met linnen doeken : dit was een bescherming tegen vallende dingen. Elders (was het) al dag, daar nacht, zwarter en dichter dan alle (andere) nachten. Nochtans probeerden vele fakkels en verschillende lichtjes die (duisternis) te verdrijven. Ze besloten naar de kust te gaan en van dichtbij te kijken of de zee al (schepen) toeliet. Maar die bleef nog steeds woest en vijandig. Daar bovenop een neergeworpen linnen doek liggend, vroeg hij telkens weer koud (water) en dronk het leeg. Vervolgens dreven vlammen en de geur van zwavel, voorbode van vlammen anderen op de vlucht , deden hem opstaan. Steunend op twee slaafjes, stond hij op en viel dadelijk neer, naar ik vermoed,omdat de adem geblokkeerd en de luchtpijp gesloten was door een al te dikke rook, (zijn luchtpijp, die bij hem van nature zwak en beklemd en regelmatig ontstoken was. Toen ( lett.: het daglicht teruggegeven werd ) het opnieuw dag werd (dit was de derde dag sinds die dag waarop hij voor het laatst het daglicht had gezien) werd zijn lichaam teruggevonden, ongeschonden, ongedeerd en gehuld in de kleren die hij aangetrokken had. De houding van het lichaam was meer gelijk aan een rustende dan aan een dode.

Besluit.

Intussen waren ik en mijn moeder in Misene... Maar het is van geen belang voor de geschiedenis en jij wou niets anders weten dan over zijn dood. Ik zal er dus een einde aan maken. Eén ding zal ik toevoegen: dat ik alles nauwkeurig heb vermeld , waaraan ik had deelgenomen en dat ik onmiddellijk gehoord had, op het moment dat de waarheid vooral vermeld wordt. Jij zal er het belangrijkste uitplukken. Het is immers iets anders een brief te schrijven dan een geschiedeniswerk, iets anders voor een vriend te schrijven dan voor allen.

Het beste.