Hoofdstuk 49, oefening 248: Hannibal en Scipio

Hoewel de Romeinen reeds over heel Italië heersten, meenden ze ook de zee aan zich te moeten onderwerpen. Maar op Sicilië en in Spanje dreven de Carthagers handel en hadden zij de volkeren onder hun zeggenschap gebracht. Nadat echter Sicilië overgelopen was naar de Romeinen, bereidde Hamilcar als leider van de Carthagers de grootste oorlog voor die ooit gevoerd was. Toen Hamilcar, die op het punt stond naar Spanje over te steken voor het voeren van deze oorlog, een offer bracht, beval hij zijn negenjarige zoon, Hannibal genaamd, die op jongensachtige manier zijn vader had gesmeekt om hem mee te nemen naar Spanje, te zweren dat hij een vijand voor het Romeinse volk zou worden, zodra als hij daartoe in staat was. Hannibal heeft deze gelofte niet alleen tot op de letter gestand gedaan, maar is als vijand van de Romeinen deze zelfs tot aan zijn laatste snik volledig trouw gebleven.
Toen Hannibal zijn gestorven vader opvolgde, heeft hij er daarna meteen voor gezorgd, dat hij bij zijn soldaten zeer geliefd werd. Bij de dreigingen waar op afgegaan moest worden, toonde hij zeer veel stoutmoedigheid en juist temidden ervan ging hij met zeer veel beleid te werk. Door geen enkele inspanning kon zijn lichaam vermoeid raken of zijn geest overwonnen worden.
Als eerste ging hij het gevecht aan, als laatste trok hij zich terug uit de gevoerde strijd. Enorm slechte eigenschappen stonden naar de mening der Romeinen op gelijke hoogte met deze zo grote deugden van de man: een hardvochtige wreedheid, een zelfs voor Punische begrippen grote onbetrouwbaardheid, geen enkele notie van het ware of het heilige, geen ontzag voor de goden, geen enkele belofte nakomend, geen religie (respecterend).
Van plan om in Italië zelf Rome aan te vallen is hij met een enorm leger en zelfs ook olifanten de Aplen overgetrokken. Nadat hij naar Italië afgedaald was, voerde hij de oorlog met zoveel vernuft en stoutmoedigheid, dat hij de Romeinen meerdere nederlagen bezorgde en Rome zelf bedreigde. En nooit hebben de Romeinen een groter verlies moeten incasseren dan bij Cannae. Bij Cannae immers zijn samen met de tweede consul ongeveer tachtigduizend Romeinen en bondgenoten door de troepen van Hannibal in de pan gehakt. Bovendien verwoestte hij de akkers en dwong hij bondgenoten om zich van de Romeinen af te keren. Bepaald niet tevergeefs had Dido, terwijl ze op het punt stond te sterven, met haar laatste smeekbeden van de goden een wreker voor het haar aangedane onrecht geëist.
Maar toen heeft een zeer talentvolle jongeman, P. Cornelius Scipio, de Romeinse zaak gered. Hij, een vierentwintigjarige, heeft de gehele last van de oorlog op zich genomen. Hij was niet alleen met echte kwaliteiten gezegend, maar wist ze ook met zekere vaardigheid tentoon te spreiden; kwaliteiten, waarin de burgerij zoveel vertrouwen had, dat zij hem ondanks zijn nog geenszins rijpe leeftijd een zo grote beslissingsmacht in handen gaf.
Terwijl hij achter zich Hannibal in Italië liet, heeft Scipio Spanje heroverd en bestond hij het om naar Afrika zelf troepen over te zetten. Zo dwong hij Hannibal Italië te verlaten. Toen Hannibal in Afrika aangekomen was, bood hij Scipio de gelegenheid om vrede te sluiten, maar op hooghartige wijze werden de voorwaarden verworpen. En dus bereidden de twee formidabele legers zich voor op de ultieme strijd. Beurtelings vervulden hoop en vrees de geesten.
"Morgen zullen jullie voor het vallen van de nacht weten, of van beide Rome of Carthago over de volken zal heersen. Noch Afrika, noch Italië maar de hele wereld immers zal de overwinningsprijs zijn!" Zo spoorden de leiders hun manschappen aan, maar in het jaar 552 AUC werd Hannibal bij Zama verslagen.
Met weinig ruiters tussen het tumult doorgeglipt, slaat hij op de vlucht, nadat hij vooraf aan de strijd en op het slagveld alles beproefd heeft. Nadat te land en ter zee de vrede verkregen is, zet Scipio zijn ingescheepte leger over naar Lilybaeum op Sicilië. Vervolgens komt hij zelf dwars door een verheugd Italië heen trekkend naar Rome toe, en met de meest schitterende triomftocht ooit is hij de stad binnengereden.
Hannibal tenslotte, uit zijn vaderland verdreven, vlucht naar koning Antiochus van Syrië.Hij stond bij de koning in hoog aanzien, maar altijd bleef hij van mening, dat er in Italië oorlog gevoerd moest worden. Toen dit aan de Romeinen bericht was, is Antiochus door diezelfde Scipio in Asia (Klein-Azië) zelf overwonnen.
Vertrokken naar koning Prusias van Bithynië, heeft hij voor de derde keer gepoogd om voor de Romeinen een valstrik op te zetten. Maar omdat deze de Romeinen vreesde, leidde het perfide karakter van die koning tot het besluit om zijn gast aan hen uit te leveren. Nadat bericht was dat er soldaten van de koning naderden en er geen ontkomen meer aan was, heeft Hannibal het vergif opgeëist, dat hij veel eerder voor dergelijke eventualiteiten had voorbereid. "Laten wij het Romeinse volk bevrijden van een langdurige zorg, wanneer het hen te lang duurt om de dood van een oude man af te wachten!", zei hij. "Maar niet zullen zij een grote overwinning, het herinneren waard, behalen op een ongewapende en verraden oude man." Vervolgens heeft hij de beker leeggedronken, terwijl hij het hoofd van Prusias en diens koninkrijk vervloekte en de goden aanriep vanwege het geschonden gastrecht. Dit was de afloop van Hannibals leven.
Er doet een verhaal de ronde dat Hannibal op een keer in Syrië met Scipio op de volgende wijze gesproken heeft: men zegt dat hij aan Scipio, toen die vroeg, wie volgens Hannibal de grootste militaire bevelhebber geweest is, geantwoord heeft dat koning Alexander de grootste van allen was, Pyrrhus iets minder groot was en hijzelf op de derde plaats kwam. Waarop Scipio, naar men zegt, tussenwierp: "Wat zou je zeggen, als je mij overwonnen had?" Met Punische sluwheid zei Hannibal: "Dan echter zou ik zeggen dat ik voor Alexander en Pyrrhus was gekomen en voor alle anderen."

Vincere scis, Hannibal, victoria uti nescis! Jij weet te winnen, Hannibal, maar jij weet de overwinning niet uit te buiten!