Hoofdstuk 68, vertaling: De tocht van Hannibal door Gallisch gebied

Zoals wij gewoonlijk de afstanden van onze routes in kilometers uitdrukken, zo hadden de Romeinen als maat de mijl (duizend passen). Als bijvoorbeeld iemand, vertrokken van de Pyreneeën, door het gebied van de Galliërs de oever van de rivier Druentia (de Durance) bij de doorgang van de Alpen had bereikt, zei men dat hij ongeveer vierhonderd mijl had afgelegd. De ‘passus’ – dit is de afstand die je aflegt als je elk van beide voeten eenmaal vooruit zet – omvat anderhalve Parijse meter; we kunnen daarom zeggen dat de tocht, die we hierboven hebben vermeld, ongeveer zeshonderd kilometer is. Toen hij uit zijn winterkamp vertrokken was, moest Hannibal echter via Spanje en Frankrijk een tocht maken van negenhonderd mijl. Het staat overigens vast dat hij, toen hij zijn legerkamp aan de overzijde van de Rhône had gesitueerd en verwittigd werd van de aankomst van Scipio, zijn route verlegd heeft naar het noorden en langs Valentia het dal van de rivier de Isère binnengemarcheerd is. Er loopt van Valentia naar de doorgang van de Alpen, via het gebied van de Allobrogen, een weg van tweehonderdvijfendertig kilometer.
T. Livius, die eminente auteur, vermeldt echter dat Hannibal, toen hij tussen de Allobrogen door een tocht van bijna zeventig mijl had afgelegd, weer weg van de Isère richting Vapincum naar de Durance gemarcheerd is – welke rivier tachtig kilometer weg lag – en vervolgens eindelijk een doorgang door de Alpen gezocht heeft, zodat het zeer waarschijnlijk is, dat hij zijn omweg met honderd kilometer extra vergroot heeft.
Hoe het ook zij, het staat voldoende vast dat Hannibal, door zijn leger gedurende veertien dagen langs de Rhône, de Isère en andere rivieren te leiden, een omweg van honderd kilometer – of als we de auteur Livius volgen - tweehonderd kilometer gebruikt heeft, zodat zijn hele tocht door het gebied van de Galliërs zevenhonderd of achthonderd kilometer is geweest.
Het schijnt dat Hannibal niet meer dan zestien dagen in de bergen is geweest. Men vertelt immers dat hij dertien dagen lang met de oneffenheid van het terrein en de bergen zelf hevig geworsteld heeft, en voor het afdalen drie dagen verbruikt heeft. En zo is de Puniër, waarvan we weten dat hij na de inname van Saguntum – dat hij gedurende acht maanden belegerde – ongeveer zes maanden in zijn winterkamp verbleef, Italië ingetrokken in de vijfde maand na zijn vertrek uit dat winterkamp.