Hoofdstuk 63, vertaling: Gebeurtenissen rond Marseille

Zo is de stad Marseille gesticht, dichtbij de mondingen van de Rhône in een afgelegen baai van de zee. Maar de Liguriërs, na de dood van Nanus jaloers op de voorspoedige gang van zaken voor de nieuwe stad, daagden de Grieken voortdurend met oorlogen uit (letterlijk: met voortdurende oorlogen uit). Maar zij hebben hen echter spoedig overwonnen, puur door hun dapperheid alleen, zodat ze hen niet alleen uit hun eigen gebied geweerd hebben, maar zelfs verscheidene nieuwe kolonies gesticht hebben nadat de vijanden overwonnen waren en hun akkers ingenomen.
Van hen daarom hebben de Galliërs, die veel rondzwervend tot bij hun contreien waren gekomen, het leiden van een meer geciviliseerd leven, het bewerken van akkers en de schrijfkunst geleerd, na het barbarendom afgelegd te hebben. Toen immers hebben ze zich aangewend om te leven met wetten, niet met wapengekletter, om de wijnstok op te kweken, om de olijfboom te planten. En zozeer waren zij begerig naar cultuur en beschaving en met zo’n grote ijver hadden ze de Griekse levenswijze aangenomen, dat het erop leek dat niet de Grieken naar Gallië waren geëmigreerd, maar dat de Galliërs naar Griekenland waren overgebracht. Hierna heeft het verslaan van de naburige volken de oorlogsroem van de stad vergroot en hebben de volken de vermaarde deugdzaamheid van de Grieken in die regio gegrondvest. Ook de legers van de Carthagers hebben ze uiteengeslagen, toen er vanwege enige in beslag genomen vissersboten een oorlog uitgebroken was; met de Hispaniërs hebben ze vriendschap gesloten; het verdrag met de Romeinen, vlak na het ontstaan van de stad gesloten, hebben zij met de grootste trouw in acht genomen. Want toen de inwoners van Marseille hoorden dat de stad Rome door een Gallische stam ingenomen was en in brand gestoken, en de Romeinen daarom niets hadden om zich vrij te kopen, hebben ze goud en zilver, van de staat en privé, bijeengebracht om het gewicht (aan edelmetaal) voor de Galliërs aan te vullen. Van toen af aan hebben de Romeinen die gaven, die ze voor Apollo naar Delphi brachten als een daad van dankbaarheid, in de thesaurie van de inwoners van Marseille ondergebracht.

spreekwoorden
Niets zal altijd blijven staan op de plek waar het staat
Hij, die ligt op grond die hij niet bezit: laat hij weg gaan