Pro Sestio 91-92

Want wie van ons, rechters, ontkent dat de natuur zodanig was dat de mensen in zekere tijd wijd en verspreid over de velden zwierven, toen zowel het natuur- als het burgerrecht nog niet beschreven was, en zoveel hadden als zij hadden kunnen vasthouden of meenemen met de hand en met kracht door wonden en moorden? Dus zij die als eersten verschenen door het voornaamste plan en dapperheid, die brachten degenen die verspreid waren bijeen op één plaats, nadat de aard van menselijke leergierigheid en karakter doorzien was, en leidden hen vanuit die wildheid naar rechtvaardigheid en naar beschaving. Nadat zowel het goddelijke als het menselijke recht uitgevonden was, toen omgaven zij met stadsmuren: ten eerste de zaken, die wij publieke zaken noemen, voor gemeenschappelijk belang, ten tweede de vergaderingen van mensen, die later gemeenschappen zijn genoemd, en als laatste de verbonden woningen, die wij steden noemen. En tussen dit verfijnde leven door beschaving en dat wrede leven is geen ander verschil dan recht en kracht. Als wij het een van dezen niet willen gebruiken, moet het andere gebruikt worden. Als wij willen dat de kracht uitgedoofd wordt, is het nodig dat het recht zegeviert, dat zijn rechtspraken, waarin ieder recht wordt omvat; als de rechtspraken niet bevallen of er niet zijn, is het nodig dat de kracht heerst.