Met. ?: Philemon en Baucis

Iupitter ging naar Prygië in de gedaante van een mens.
Mercurius, de drager van de herautenstaf ging met zijn vader mee, nadat deze zich van zijn vleugels had ontdaan.
Zij klopten aan bij duizend huizen, op zoek naar een rustplaats:
de deur bleef dicht bij duizend huizen, uitgezonderd één:
één hutje liet hen binnen, met een dak van riet en stro.
Twee oudjes woonden er, de vrome Baucis en Philemon,
ze waren in hun jonge jaren daar getrouwd, daar ook
werden ze samen oud en door hun armoe toe te geven
en er tevreden mee te leven, maakten zij die licht.
En vraag me niet wie daar nu meester was of knecht: ze vormden
de hele huisbevolking; beiden meester, beiden knecht.



Wel, toen de hemelingen dus dit kleine woonhuis vonden
en binnen stapten, zich diep bukkend voor de lage deur,
haalde de oude man een bank en noodde hen te rusten.
Baucis legt er gedienstig eerst een lap van jute op,
veegt daarna in de haard de lauwe as opzij en rakelt
het vuur van gisteren op, doet bladeren en droge schors
erbij, blaast in de vlammen met haar oude-vrouwenadem,
haalt dungekloven houtjes en gedroogde takken
van de vliering, breekt ze, gooit ze in het vuur onder de kookpot,
maakt dan de groente, die haar man geplukt had uit hun
goedbesproeide tuintje schoon, waarna ze met een tweetands hooivork
een vuilberookte ham, die aan de donkere balken hangt,
omlaag tilt en een kleine moot van 't lang bewaarde rugstuk
afsnijdt en in het water dompelt, dat ondertussen kookt.



Tijdens het werk vullen ze de tijd met conversatie
waardoor het wachten niet zo lang lijkt. In een houten teil
die daar met stevig hengsel aan een spijker was bevestigd,
wordt halfwarm water uitgegoten, opdat de gasten zich
kunnen verfrissen. Op een bank met onderstel en poten
van wilgenhout, wordt eerst een zachte biezen mat gelegd
en deze dekken ze met kleden die alleen bij feesten
te voorschijn komen. Wat niet wegneemt, dat het een goedkoop
en wat versleten dek is, passend bij dat wilgenhouten meubel.


De goden nemen plaats. De ouwe vrouw schuift beverig,
haar rokken opgeschort, een driepoottafel bij; een poot
is wat te kort, een potscherf die eronder wordt gelegd
zet alles recht, het blad wordt met een bosje kruizemunt gesponst.



Dan komt het maal: groenzwarte vruchten van de maagd
Minerva, herfstkornoeljes in heldere wijnmoer;
andijvie en radijzen en een groot stuk geitenkaas
en eieren, lichtjes gewenteld in niet te hete asse,
alles op aarden borden-, en daar komt de wijnkan van
het zelfde zilver en beukenhouten bekers
vol barsten, met goudgele was binnenin bestreken.
De tweede gang volgt snel: het haardvuur levert warme spijzen,
de kan met wijn -geen hoge ouderdom- gaat nog eens rond,
wordt daarna weggezet om plaats te maken voor 't dessert:
noten en vijgen tussen rimpelige dadels in
en pruimen en zoetgeurende appels, in gevlochten mandjes,
en druiven, rechtstreeks uit de purpren wijngaard,
en midden op een blanke honingraat. Boven dit alles
straalden hun vreugd en goede wil, zo rijk en zo gastvrij...


Al etend zien ze dat de wijnkan, waar ze al die keren
uit schonken, zich vanzelf weer vult en dat de wijn niet slinkt.
Dit wonder wekt ontsteltenis. Met opgeheven handen
tonen zij heiden, Baucis en Philemon, hun ontzag en
vragen vergiffenis voor 't simpel maal en voor hun armoe.



De gans, hun enige, de wachtpost van dit klein paleis,
die willen ze gaan slachten voor hun goddelijke gasten.
Maar het gewiekte dier put snel de stramme oudjes uit,
ontloopt ben steeds en lijkt dan uitgerekend bij de goden
zijn heil te zoeken. Die verbieden dat hij wordt geslacht:
'Ja, wij zijn goden,' zeggen ze, ' en deze streek vol zondaars
krijgt straks de straf die ze verdient heeft. Jullie gaan vrijuit
en blijven ongedeerd, maar moeten wel dit huis verlaten.
Kom mee met ons, naar buiten, blijf ons volgen in ons spoor,
de helling op...' Zij doen wat hun gezegd is en beginnen
elk leunend op een stok moeizaam de lange tocht omhoog.



Zij waren op pijlschotafstand van de top -zo ver als
één pijl kan gaan- en keken om: het hele land bleek in
een waterplas verzonken, slechts hun hutje was nog over.
Terwijl ze diep ontsteld zijn en hun volk bejammeren,
verandert ook dat hutje, dat zelfs voor maar twee bewoners
te klein was, in een tempel! Wat eerst balk was, wordt nu zuil,
het stro wordt goudgekleurd, je ziet er nu een gouden daklijst,
de deur is fraai gebeeldhouwd, aarden vloer wordt marmervlak.



En dan klinkt ook de stem van Jupiter die hen geruststelt:
'U, oude man en vrouw, die heiden zo rechtschapen leeft,
zeg wat u nog te wensen hebt.' Na kort beraad met Baucis
vertelt Philemon aan de goden wat besloten is:
"Wij willen hier graag priesters zijn, hier voor uw tempel zorgen,
dat vragen wij, en, daar wij altijd samen zijn geweest,
geef, dat éénzelfde uur ons heiden haalt, zodat ik nimmer
het graf zie van mijn vrouw en nooit door haar begraven word.'


Hun wensen worden werkelijkheid. Zolang hun leven duurde,
bewaakten zij de tempel. Op een dag, toen ze. zeer oud,
voor die gewijde trappen stonden en nog altijd spraken
over dat wonder daar, zag Baucis bij Philemon plots
en hij, Philemon, zag bij Baucis groen lover groeien,
en snel ook stak een boomtop boven die twee hoofden uit
en hadden zij nog net de tijd elkaar vaarwel te zeggen
en bij de naam te noemen: tegelijk verdween hun mond
in takkengroen... Nog altijd wijzen Phrygische bewoners
die bomen aan, twee naast elkaar, uit mensenvorm ontstaan.