x - Stijlfiguren

2-ledigheid 2 woorden, woordgroepen of zinnen die samenhangen qua grammaticale volgorde of inhoudelijke volgorde in de tekst 3-ledigheid 3 woorden, woordgroepen of zinnen die samenhangen qua grammaticale volgorde of inhoudelijke volgorde in de tekst Adiectivum pro genitivo Een adjectief een genitief vervangt Alliteratie Medeklinkerrijm, 2 of meer woorden die met dezelfde letter(s) beginnen Anafoor 2 of meer zinnen of zinsdelen die met hetzelfde woord beginnen Antithese Tegenstelling in de tekst Archaïsme Een woord dat niet meer gebruikt woord, en dus heel oud is. Dit geeft de tekst iets van degelijkheid, gekunsteldheid of verhevenheid mee. Assonatie (klinkerrijm) Als dezelfde klinkers, in dezelfde klank, veel voorkomen op een rij, bijvoorbeeld: Nam mellitus erat suamque norat ipsam tam bene quam puella matrem. (Catallus) [puella en matrem hebben allebei wel een a, maar klinken dus anders.] Asyndeton 2 of meer zinnen die zonder enig verbindingswoord (voegwoord) aan elkaar gevoegd worden Chiasme Tegenhanger van het parallellisme, 2 of meer zinnen of zinsdelen die een tegengestelde grammaticale of inhoudelijke structuur hebben Chiasme van klanken Als je de klinkers onder elkaar plaatst en je verbindt de overeenkomende klinkers, dan merk je dat ze kruisgewijs geordend staan. climax (stijgend of dalend) Hierbij stijgen of dalen verschillende woorden qua inhoud: grootte, belangrijkheid,... Dichterlijk meervoud Als een dichter van een woord een meervoudsvorm gebruikt om 1 persoon of ding aan te duiden. Dit zorgt meestal voor versterking. ... eheu, nostrae crudele venenum vitae wee, wreed vergif van mijn leven (Catallus) Ellips Hierbij valt een werkwoord weg Enallage verwisseling Als je een adiectief/participium qua betekenis bij een ander woord hoort dan het woord waarmee het grammaticaal bij hoort. gemina teguntur lumina nocte lett: mijn ogen worden bedekt door een dubbele nacht zo vertalen: mijn beiden ogen worden bedekt door de nacht Enjambement Als een zin (in een gedicht) over meerdere regels doorloopt. Sinterklaas liep eens te denken wat hij jou eens zou schenken. Epifoor Als hetzelfde woord twee of meer keer aan het eind van een zin(sdeel) voorkomt. Hyperbool overdrijving Als je iets overdrijft, voor de nadruk bijvoorbeeld. Zoals: Hij was wel 3 meter lang! Epitheton ornans Een adjectief dat louter versierend is. Exclamatio:uitroep Als de uitroepteken veel voorkomt. Gesubstantiveerd PPP Een gesubstantiveerd PPP (in het onzijdig) heeft de waarde van een substantief. Graecisme Een vorm of constructie wordt overgenomen uit het Grieks. Hendiadys Hierbij wordt 1 woord door 2 verschillende woorden uitgedrukt Homoioteleuton Achtereenvolgende woorden hebben op een opvallende manier dezelfde uitgangen. Hypallage Een adjectief staat grammaticaal bij een bepaald substantief, terwijl het volgens de betekenis bij een ander substantief hoort. Hyperbaton Een afwijking van de gebruikelijk woordorde: het is een verplaatsing van woorden die grammaticaal bij elkaar horen. Hysteron Proteron Hierbij staan de woorden, zinsdelen,... in omgekeerde chronologische volgorde Inversie Omkering van de gewone zinsvolgorde Ironie/sarcasme Als je iets zegt wat je eigenlijk spottend bedoeld, bijvoorbeeld iemand een 'schat' noemen als ie een rotstreek heeft uitgehaald. da mi basia mille, deinde centum dein mille altera, dein secundam centum deinde usque altera mille, deinde centum (Catullus) Litotes Hierbij wordt iets negatief uitgedrukt om iets positief te benadrukken (bv: niet dood = levend) Metafoor/beeldspraak Als je een begrip vervangt met een beeld. somno sepulti onder de slaap bedolven Metonymie Een deel aangeven met het geheel (totum pro parte), of het geheel voor een deel (pars prot toto). -Even de neuzen tellen --> je bedoelt iedereen, en niet alleen de neuzen -Nederland speelt tegen Duitsland --> je bedoelt het Nederlands/Duitse team, en niet het hele land. Oxymoron 2 inhoudelijk tegengestelde woorden die van elkaar gescheiden worden in de tekst paradox stijlfiguur met innerlijke tegenspraak. Bijv: Godzijdank ben ik atheïst. Parallellisme 2 of meer zinnen of zinsdelen die dezelfde grammaticale of inhoudelijke structuur hebben Poëtisch meervoud = dichterlijk meervoud dichters gebruiken vaak het meervoud in plaats van het enkelvoud. Pleonasme Men gebruikt overtollige woorden. De 2 woorden drukken vaak éénzelfde begrip of verwante begrippen uit. Polyptoton Hierbij wordt een woord herhaald in een andere grammaticale vorm Polysyndeton Hierbij beginnen 2 of meer zinnen met hetzelfde voegwoord Sarcasme Zie Ironie Simplex pro composito Dikwijls gebruikt de dichter een enkelvoudig werkwoord, waar wij een samengesteld werkwoord verwachten. Synchysis = gekruist hyperbaton verstrengeling van woorden: geheel de verstrengelde woordgroep vormt één beeldrijk geheel Syncope verkorte vorm Variatio Variatie in de structuur van de zin