Aeneis VIII 608-731: De Romeinse geschiedenis op het schild van Aeneas

Maar Venus, de stralende godin omgeven door hemelse wolken,
verscheen terwijl ze geschenken droeg; en zodra zij haar zoon in een afgelegen dal
in de verte afgezonderd bij een zeer koude rivier heeft gezien,
heeft ze hem toegesproken met dergelijke woorden en heeft zij zich onverwachts getoond:
“Kijk, de geschenken voltooid door het beloofde vakmanschap van mijn echtgenoot.
Je moet niet twijfelen, mijn zoon, weldra óf de hoogmoedige Laurentiërs
óf de vurige Turnus tot een gevecht uit te dagen.”
Ze heeft gesproken, en de Cytherische heeft haar zoon omhelst,
de stralende wapens heeft ze onder een tegenoverliggende eik geplaatst.
Hij, blij met de geschenken van de godin en de zo grote pracht,
kan er niet genoeg van krijgen en laat zijn ogen gaan over de afzonderlijke dingen,
en verwondert zich over en draait heen en weer tussen zijn handen en armen
een helm, verschrikkelijk door de helmbos en vlammen spuwend,
en een de dood brengend zwaard, een pantser dat hard uit koper is gesmeed,
bloedrood, geweldig, zoals wanneer een donkerblauwe wolk
opgloeit door de stralen van de zon en het licht ver weg weerkaatst;
verder (verwondert hij zich) over glanzende scheenplaten uit elektrum en omgesmolten goud,
en een speer en een niet beschrijfbaar bouwsel van een schild.
Daarop had de vuurbeheerser de Italische geschiedenis en de triomftochten van de Romeinen,
niet onbekend met de voorspellingen en (niet) onwetend van de tijd die zal komen,
gemaakt, daarop het hele geslacht van de toekomstige
nakomelingenschap vanaf Ascanius en in volgorde de gevochten oorlogen.
Hij had ook gemaakt dat in de groene grot van Mars een pas geworpen hebbende
wolvin zich neer had gelegd, dat de tweelingjongens voor haar, rondom de tepels
hangend, hebben gespeeld en onbevreesd hebben gezogen bij hun moeder,
dat zij hen, nadat de welgevormde nek omgebogen was,
beurtelings heeft gestreeld en hun lichamen heeft gevormd met haar tong.
En niet ver hiervandaan had hij Rome en de Sabijnse vrouwen, die zedeloos geroofd waren
uit het publiek van de toeschouwersruimte, toen de grote circusspelen bezig waren,
toegevoegd, en dat plotseling een onverwachte oorlog uit was gebroken
tussen de afstammelingen van Romulus en de oude Tatius en het strenge Cures.
Daarna stonden dezelfde koningen met elkaar nadat ze de strijd hadden beëindigd,
gewapend voor het altaar van Jupiter en offerschalen vasthoudend,
en nadat een zeug was gedood, sloten ze een verdrag.
Niet ver daarvandaan hadden opgezweepte vierspannen Mettus uit elkaar
gescheurd (maar hield u, Albaan, vast aan uw woorden!),
en Tullus sleepte het lijk van de leugenachtige man voort
door het bos, en besprenkeld met het bloed dropen de doornstruiken.
Ook beval Porsenna de verbannen Tarquinius
aan te nemen en bracht hij de stad door een geweldig beleg in het nauw;
de afstammelingen van Aeneas stormden naar het ijzer voor de vrijheid.
Je zou hem gelijk aan een verontwaardigde en gelijk aan een dreigende
kunnen zien, omdat Cocles de brug af waagde te breken
en Cloelia, nadat haar boeien waren opengebroken, in de rivier zwom.
Op de top stond Manlius, wachter van de Tarpeïsche burcht,
voor de tempel en beschermde het hoge Capitool,
en het nog nieuwe paleis had door het strodak van Romulus had een ruw uiterlijk.
En hier krijste een zilveren gans, heen en weer vliegend in de met goud versierde
zuilengangen, dat de Galliërs op de drempel verschenen;
de Galliërs verschenen door het struikgewas en bereikten de burcht,
beschermd door de duisternis, het geschenk van een donkere nacht.
Aan hen was gouden haar en gouden kleding,
ze schitteren in hun gestreepte korte mantels, verder worden hun melkwitte halzen
omwonden met goud, ieder beweegt snel twee alpijnse
werpspiezen met zijn hand, beschermd wat hun lichamen betreft door lange schilden.
Hier had hij de dansende Saliërs en de naakte Luperci
en de wollige puntmutsen en de heilige schilden, gevallen uit de hemel,
uitgeslagen, vrome moeders voerden heilige voorwerpen door de stad
in hun zachte staatsiekoetsen. Ver hiervandaan voegt hij
ook de plaatsen van de Tartarus toe, de hoge poorten van Dis,
en de straffen voor de misdaden/van de misdadigers, en jou, Catilina, aan een uitstekende
rots hangend en bevend voor de gezichten van de Furiën,
en afgezonderd de vromen, terwijl Cato aan hen recht geeft.
Tussen deze (voorstellingen) ging breed een gouden afbeelding van de gezwollen zee,
maar de donkerblauwe zee schuimde met grijswitte golven,
en rondom streken dolfijnen, schitterend door zilver, in een cirkel
over de zeespiegel met hun staarten en zij doorkliefden de branding.
In het midden was het mogelijk met brons beslagen schepen, de slag bij Actium,
te zien, en je had heel Leukates in een geordend gevecht kunnen zien
bruisen en golven uit goud (kunnen zien) schitteren.
Aan deze kant Caesar Augustus, terwijl hij de Italiërs naar de strijd voert
samen met de senatoren en het volk, de Penaten en de grote goden,
terwijl hij op de hoge achtersteven staat, voor wie de slapen opgewekt twee vlammen
uitspuwen en op de kruin de vaderlijke ster/komeet zichtbaar wordt.
In een ander deel Agrippa, met gunstige winden en goden,
terwijl hij verheven zijn krijgsmacht aanvoert, voor wie, een trots makend onderscheidingsteken van oorlog,
de slapen bekranst door de admiraalskrans schitteren.
Aan die kant voert Antonius met uitheemse krijgsmacht en veelsoortige wapens,
overwinnaar vanaf volkeren van het Oosten en de rode kust,
Egypte en strijdkrachten van het Oosten en het meest verafgelegen
Bactra met zich mee aan, en zijn Egyptische echtgenote (schande!) volgt.
Tegelijk stormen allen en schuimt de hele zeespiegel, opgewoeld
door roeiriemen, die naar achteren getrokken waren, en door drietandige scheepssnebben.
Ze gaan naar de volle zee; je zou kunnen geloven dat de losgerukte
Cycladen op de zee drijven of dat de hoge bergen tegen bergen botsen,
met zo’n groot gevaarte zitten de mannen de van torens voorziene achterstevens op de hielen.
Fakkels van vlas worden met de hand en door projectielen wordt vliegend ijzer
geworpen, door het ongekende bloedbad worden de velden van Neptunus rood.
In het midden roept de koningin haar troepen met de vaderlandse ratel,
en ook nog niet kijkt zij om naar de twee slangen in de rug.
En gedrochten van allerlei goden en de blaffer Anubis
houden tegen Neptunus en Venus en tegen Minerva
hun wapens vast. In het midden van de strijd raast Mars,
uit ijzer gegraveerd, en vanuit de lucht de angstaanjagende Wraakgodinnen,
en zich verheugend gaat Tweedracht in haar gescheurde mantel,
die Bellona met haar bloederige zweep volgt.
Terwijl hij dit zag, spande Apollo van Actium zijn boog
van bovenaf; uit angst van hem sloegen heel Egypte en de Indiërs,
elke Arabier, alle Sabaeërs op de vlucht.
Men zag de koningin zelf, nadat de winden waren aangeroepen,
de zeilen hijsen en meteen de schoten laten vieren.
De vuurbeheerser had gemaakt dat zij temidden van het bloedbad, bleek door de toekomstige dood,
meegesleurd wordt door golven en de Noordwestenwind,
daartegenover echter de Nijl, die met zijn grote lichaam treurde
en zijn plooien opende en met zijn gehele kleding de overwonnenen riep
naar zijn donkerblauwe schoot en verborgen stromen.
Maar de keizer (niet Caesar), nadat hij in een drievoudige triomftocht de Romeinse
muren was binnengetrokken, wijdde een onsterfelijk offer aan de Italische goden,
driehonderd zeer grote tempels door de hele stad heen.
De straten bruisden met blijdschap en spelen en applaus;
bij alle tempels was een koor van moeders, bij alle altaren;
vóór de altaren hebben geofferde jonge stieren de grond bedekt.
Zelf, zittend op de sneeuwwitte drempel van de stralende Phoebus,
inspecteert hij de geschenken van volkeren en bevestigt ze aan de trotse
deurposten; de overwonnen volkeren gaan voort in een lange rij,
evenzeer verschillend in hun talen, als in de dracht van hun kleding en in hun wapens.
Hier had Mulciber de volksstam van de Nomaden en de Afrikanen zonder gordel,
hier (had hij) de Lelegers en de Cariërs en de pijlendragende Gelonen
vervaardigd; de Eufraat ging met zijn golven nu zachter,
en als verste van de mensen de Morini, en de Rijn met twee mondingen,
en de ontembare Dahers, en de Araxes, die zich had boos gemaakt over een brug.
Dergelijke dingen overal op het schild van Vulcanus, het geschenk van zijn moeder,
verwondert hij zich over en onbekend met de dingen verheugt hij zich over de afbeelding,
terwijl hij op zijn schouder de roem en lotgevallen van zijn nakomelingen tilt.